Jan Jamróz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Jamróz
MACZUGA
Ilustracja
Sierżant Sierżant
Data i miejsce urodzenia

17 lutego 1905
Bielany

Data i miejsce śmierci

23 marca 1962
Bielany

Przebieg służby
Lata służby

1926-1947

Siły zbrojne

Wojsko Polskie (II RP)
AK Związek Walki Zbrojnej (ZWZ)
AK Armia Krajowa (AK)
Narodowe Siły Zbrojne (NSZ)

Jednostki

4 Pułk Strzelców Podhalańskich
Jednostka ZWZ
Sosienki AK
Garbnik AK
Jednostka NSZ

Stanowiska

Dowódca drużyny
Zastępca dowódcy oddziału
Dowódca kompanii

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Późniejsza praca

Gminna Spółdzielnia w Kętach

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Jan Jamróz (ur. 17 lutego 1905, zm. 23 marca 1962) - sierżant Armii Krajowej (AK) pseudonim "MACZUGA" dowódca drużyny dywersyjno-partyzanckiej Związku Walki Zbrojnej obwodu oświęcimskiego w Bielanach.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Jana Jamroza i Katarzyny z Krupińskich. Urodzony w Bielanach 17 lutego 1905 roku. W 1917 roku ukończył 3 klasową Szkołę Powszechną w Bielanach. Pracował następnie w kopalni węgla kamiennego w Brzeszczach. W wieku 20 lat wstąpił w związek małżeński z Teresą z Mertów. W 1926 roku wcielony został do służby czynnej Wojska Polskiego w 4 pułku strzelców podhalańskich w Cieszynie. W 1928 roku przeniesiony został do rezerwy w stopniu plutonowego. W październiku 1938 roku razem ze swoim pułkiem brał udział w akcji zaolziańskiej. Ogłoszona w ostatnich dniach sierpnia 1939 roku mobilizacja uzupełniająca uniemożliwiła mu udział w walkach wojny obronnej.

Partyzancki pseudonim "Maczuga"[edytuj | edytuj kod]

Nie godząc się z realiami okupacyjnymi, zaangażował się czynnie w działalność konspiracyjną, podejmując współpracę z kpt. Janem Barcikiem „Sołą" i przyjmując partyzancki pseudonim „Maczuga". Wiosną 1940 roku objął dowództwo nad drużyną dywersyjno-partyzancką Związku Walki Zbrojnej obwodu oświęcimskiego, liczącą około 12 ludzi.

W wyniku rozbicia obwodu oświęcimskiego ZWZ/AK przez Gestapo w październiku 1942 roku drużyna Jamroza straciła sześciu żołnierzy. Po reorganizacji obwodu, wiosną 1943 roku awansowany został do stopnia sierżanta, obejmując jednocześnie stanowisko zastępcy dowódcy Zgrupowania Partyzanckiego „Sosienki"[1]. Wspólnie z kpt. Janem Wawrzyczkiem przyjmował przysięgę od partyzantów w sosnowym młodniku w Bielanach, od którego oddział przyjął swoją nazwę. Po dokonaniu podziału zgrupowania na kompanie, „Maczuga" objął dowództwo nad pierwszą z nich, pełniąc nadal funkcję zastępcy dowódcy oddziału. Po kolejnej reorganizacji stanął na czele 3 „oświęcimskiej" kompanii OP „Sosienki". Pracując w rodzinnej miejscowości u jednego z niemieckich gospodarzy nazwiskiem Cerkwas, bez wzbudzania podejrzeń w czasie prac gospodarskich organizował bunkry i ziemianki leśne oraz schrony w specjalnie spreparowanych w tym celu stertach słomy. W tych melinach znajdowali schronienie zarówno więźniowie-uciekinierzy z obozu Auschwitz, jak i zagrożeni dekonspiracją partyzanci. Jan organizował także przerzut osób do Generalnej Guberni oraz do innych oddziałów partyzanckich. W działalność konspiracyjną zaangażował całą rodzinę, przenosząc do domu iście wojskowy dryl. Swój dom i zabudowania gospodarcze przeznaczył na miejsce czasowego przechowywania wycieńczonych więźniów i tzw. lotnego sztabu OP „Sosienki". Brał udział w wielu akcjach partyzanckich, a jego podoficerskie doświadczenie było wysoko cenione przez kpt. Wawrzyczka. Zagrożony dekonspiracją i aresztowaniem, pod koniec 1944 roku opuścił Bielany, przenosząc się do innego oddziału, operującego w rejonie Kocierza, Międzybrodzia i Wielkiej Puszczy (OP AK „Garbnik"), gdzie doczekał końca wojny.

Aresztowanie i powrót do konspiracji[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie do Bielan wstąpił do odradzającego się pod kierownictwem Stanisława Mikołajczyka Polskiego Stronnictwa Ludowego. W kwietniu 1945 roku został zatrzymany przez NKWD wraz z innymi mieszkańcami Bielan i przewieziony do aresztu w Dziedzicach. Zwolniony, przeszedł znowu do konspiracji kiedy Urząd Bezpieczeństwa (UB) zaczął interesować się jego wojenną działalnością. Bezpieka rozpoczęła wówczas inwigilowanie rodziny Jana Jamroza. Funkcjonariusze UB razem z lokalnymi działaczami partyjnymi nachodzili dom „Maczugi", stosując nawet w stosunku do członków jego rodziny formy aresztu domowego, licząc na jego schwytanie.

Jan skutecznie unikał aresztowania przez 3 lata, ukrywając się początkowo w Dusznikach-Zdroju, a po powrocie w piwnicy domu u Jedlińskich lub w schowku, który wielokrotnie w okresie okupacji ratował życie partyzantom „Sosienek" i więźniom obozu. Kierując się doświadczeniem konspiracyjnym nigdy na noc nie pozostawał w domu.

Działał w grupie Franciszka Ruska, która wchodziła w skład zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) kapitana Henryka Flamego "Bartka".

Nowy Początek[edytuj | edytuj kod]

Ujawnił się 11 marca 1947 roku. Urząd Bezpieczeństwa nie przestał jednak interesować się jego osobą, nadal stosując obserwację przez podstawione osoby. Jan otrzymał pracę w Gminnej Spółdzielni w Kętach, gdzie pozostawał pod stałym nadzorem działaczy partyjnych.

Grób Jana Jamróza
Grób Jana Jamroza na cmentarzu komunalnym w Bielanach (S2/R12/N19).

Zmarł 23 marca 1962 roku. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Bielanach (S2/R12/N19).

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

W dniu 11 listopada 2008 roku (46 l.p.ś.) decyzją prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[2]. Odznaczenie na ręce jego dzieci przekazał minister Paweł Kowal[3].

Wskrzeszanie pamięci[edytuj | edytuj kod]

Bielany Pomnik Armii Krajowej
Pomnik upamiętniający żołnierzy AK oddziału "Sosienki" (Bielany, 27.09.2006).

W hołdzie żołnierzom Armii Krajowej oddziału "Sosienki" postawiono pomnik, którego inauguracja miała miejsce 27 września 2006 na Placu Świętego Macieja 8 w Bielanach[4].

Historia i pamięć tego oddziału AK były opisywane wielokrotnie przez Kronikę Beskidzką[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Świadkowie historii - Żołnierze Oddziału AK "SOSIENKI" [online], Stowarzyszenie Auschwitz Memento (pol.).
  2. M.P. z 2009 r. nr 27, poz. 369.
  3. Doceniony po latach, "Tygodnik Małopolski - Oświęcimskie", 14 listopada 2008 (pol.)
  4. Marcin Dziubek, Dlaczego należy pamiętać o oddziale Armii Krajowej "Sosienki"? [online], Stowarzyszenie Auschwitz Memento, 30 czerwca 2023 (pol.).
  5. Wojciech Małysz, Jak „Kronika” wskrzeszała „Sosienki” [online], Kronika Beskidzka, 23 września 2018 (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]