Jan Jamróz

Jan Jamróz

MACZUGA

Sierżant
Data i miejsce urodzenia	17 lutego 1905 Bielany
Data i miejsce śmierci	23 marca 1962 Bielany
Przebieg służby
Lata służby	1926-1947
Siły zbrojne	Wojsko Polskie (II RP) Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) Armia Krajowa (AK) Narodowe Siły Zbrojne (NSZ)
Jednostki	4 Pułk Strzelców Podhalańskich Jednostka ZWZ Sosienki AK Garbnik AK Jednostka NSZ
Stanowiska	Dowódca drużyny Zastępca dowódcy oddziału Dowódca kompanii
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	Gminna Spółdzielnia w Kętach
Odznaczenia

Jan Jamróz (ur. 17 lutego 1905, zm. 23 marca 1962) - sierżant Armii Krajowej (AK) pseudonim "MACZUGA" dowódca drużyny dywersyjno-partyzanckiej Związku Walki Zbrojnej obwodu oświęcimskiego w Bielanach.

Życiorys

Syn Jana Jamroza i Katarzyny z Krupińskich. Urodzony w Bielanach 17 lutego 1905 roku. W 1917 roku ukończył 3 klasową Szkołę Powszechną w Bielanach. Pracował następnie w kopalni węgla kamiennego w Brzeszczach. W wieku 20 lat wstąpił w związek małżeński z Teresą z Mertów. W 1926 roku wcielony został do służby czynnej Wojska Polskiego w 4 pułku strzelców podhalańskich w Cieszynie. W 1928 roku przeniesiony został do rezerwy w stopniu plutonowego. W październiku 1938 roku razem ze swoim pułkiem brał udział w akcji zaolziańskiej. Ogłoszona w ostatnich dniach sierpnia 1939 roku mobilizacja uzupełniająca uniemożliwiła mu udział w walkach wojny obronnej.

Partyzancki pseudonim "Maczuga"

Nie godząc się z realiami okupacyjnymi, zaangażował się czynnie w działalność konspiracyjną, podejmując współpracę z kpt. Janem Barcikiem „Sołą" i przyjmując partyzancki pseudonim „Maczuga". Wiosną 1940 roku objął dowództwo nad drużyną dywersyjno-partyzancką Związku Walki Zbrojnej obwodu oświęcimskiego, liczącą około 12 ludzi.

W wyniku rozbicia obwodu oświęcimskiego ZWZ/AK przez Gestapo w październiku 1942 roku drużyna Jamroza straciła sześciu żołnierzy. Po reorganizacji obwodu, wiosną 1943 roku awansowany został do stopnia sierżanta, obejmując jednocześnie stanowisko zastępcy dowódcy Zgrupowania Partyzanckiego „Sosienki". Wspólnie z kpt. Janem Wawrzyczkiem przyjmował przysięgę od partyzantów w sosnowym młodniku w Bielanach, od którego oddział przyjął swoją nazwę. Po dokonaniu podziału zgrupowania na kompanie, „Maczuga" objął dowództwo nad pierwszą z nich, pełniąc nadal funkcję zastępcy dowódcy oddziału. Po kolejnej reorganizacji stanął na czele 3 „oświęcimskiej" kompanii OP „Sosienki". Pracując w rodzinnej miejscowości u jednego z niemieckich gospodarzy nazwiskiem Cerkwas, bez wzbudzania podejrzeń w czasie prac gospodarskich organizował bunkry i ziemianki leśne oraz schrony w specjalnie spreparowanych w tym celu stertach słomy. W tych melinach znajdowali schronienie zarówno więźniowie-uciekinierzy z obozu Auschwitz, jak i zagrożeni dekonspiracją partyzanci. Jan organizował także przerzut osób do Generalnej Guberni oraz do innych oddziałów partyzanckich. W działalność konspiracyjną zaangażował całą rodzinę, przenosząc do domu iście wojskowy dryl. Swój dom i zabudowania gospodarcze przeznaczył na miejsce czasowego przechowywania wycieńczonych więźniów i tzw. lotnego sztabu OP „Sosienki". Brał udział w wielu akcjach partyzanckich, a jego podoficerskie doświadczenie było wysoko cenione przez kpt. Wawrzyczka. Zagrożony dekonspiracją i aresztowaniem, pod koniec 1944 roku opuścił Bielany, przenosząc się do innego oddziału, operującego w rejonie Kocierza, Międzybrodzia i Wielkiej Puszczy (OP AK „Garbnik"), gdzie doczekał końca wojny.

Aresztowanie i powrót do konspiracji

Po powrocie do Bielan wstąpił do odradzającego się pod kierownictwem Stanisława Mikołajczyka Polskiego Stronnictwa Ludowego. W kwietniu 1945 roku został zatrzymany przez NKWD wraz z innymi mieszkańcami Bielan i przewieziony do aresztu w Dziedzicach. Zwolniony, przeszedł znowu do konspiracji kiedy Urząd Bezpieczeństwa (UB) zaczął interesować się jego wojenną działalnością. Bezpieka rozpoczęła wówczas inwigilowanie rodziny Jana Jamroza. Funkcjonariusze UB razem z lokalnymi działaczami partyjnymi nachodzili dom „Maczugi", stosując nawet w stosunku do członków jego rodziny formy aresztu domowego, licząc na jego schwytanie.

Jan skutecznie unikał aresztowania przez 3 lata, ukrywając się początkowo w Dusznikach-Zdroju, a po powrocie w piwnicy domu u Jedlińskich lub w schowku, który wielokrotnie w okresie okupacji ratował życie partyzantom „Sosienek" i więźniom obozu. Kierując się doświadczeniem konspiracyjnym nigdy na noc nie pozostawał w domu.

Działał w grupie Franciszka Ruska, która wchodziła w skład zgrupowania Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) kapitana Henryka Flamego "Bartka".

Nowy Początek

Ujawnił się 11 marca 1947 roku. Urząd Bezpieczeństwa nie przestał jednak interesować się jego osobą, nadal stosując obserwację przez podstawione osoby. Jan otrzymał pracę w Gminnej Spółdzielni w Kętach, gdzie pozostawał pod stałym nadzorem działaczy partyjnych.

Grób Jana Jamroza na cmentarzu komunalnym w Bielanach (S2/R12/N19).

Zmarł 23 marca 1962 roku. Pochowany na cmentarzu komunalnym w Bielanach (S2/R12/N19).

Odznaczenia

W dniu 11 listopada 2008 roku (46 l.p.ś.) decyzją prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, odznaczony został pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczenie na ręce jego dzieci przekazał minister Paweł Kowal.

Wskrzeszanie pamięci

Pomnik upamiętniający żołnierzy AK oddziału "Sosienki" (Bielany, 27.09.2006).

W hołdzie żołnierzom Armii Krajowej oddziału "Sosienki" postawiono pomnik, którego inauguracja miała miejsce 27 września 2006 na Placu Świętego Macieja 8 w Bielanach.

Historia i pamięć tego oddziału AK były opisywane wielokrotnie przez Kronikę Beskidzką.

Bibliografia

• MarcinM. Dziubek MarcinM., Jamróz Jan sierż. Biografia [online], Stowarzyszenie Auschwitz Memento  (pol.).
• MarcinM. Dziubek MarcinM., Niezłomni z oddziału "Sosienki": Armia Krajowa wokół KL Auschwitz : Nowe Spojrzenie, Wydanie I, Oświęcim ; Kraków: Stowarzyszenie Auschwitz Memento : Wydawnictwo Rudy Kot, 2016, ISBN 978-83-945754-0-3, OCLC on1005936388 [dostęp 2024-04-09]  (pol.).brak strony (książka)
• Inspektorat bielski ZWZ-AK w latach 1939-45 [online], Izba Regionalna w Czechowicach-Dziedzicach, s. 22, oai:www.sbc.org.pl:449222  (pol.), Śląska Biblioteka Cyfrowa.
• RyszardR. Kaczmarek RyszardR., Górny Śląsk podczas II wojny światowej : między utopią niemieckiej wspólnoty narodowej a rzeczywistością okupacji na terenach wcielonych do Trzeciej Rzeszy., Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2006, s. 368, oai:www.sbc.org.pl:73075  (pol.), Śląska Biblioteka Cyfrowa.
• KazimierzK. Rola-Sadkowski KazimierzK., Pamiętnik Historyczny Bojowników o Niepodległość Śląska Zaolzańskiego : zawiera 5.000 odznaczonych uczestników walk o Ziemię Piastowską, Cieszyn: nakł. własnym, 1938, s. 69, 72, oai:www.sbc.org.pl:11705  (pol.), Śląska Biblioteka Cyfrowa.

Linki zewnętrzne

• Chronił tych, którzy uciekli z Auschwitz. Jan Jamróz [online], wydarzenia.interia.pl, 24 października 2021  (pol.).
• MarekM. Szafrański MarekM., Pomoc mieszkańców Oświęcimia dla więźniów KL Auschwitz [online], Polska Agencja Prasowa (PAP), dzieje.pl, 25 stycznia 2010  (pol.).
• Niezłomni. Pod drutami Auschwitz w serwisie YouTube (zwiastun).